Mobil cihazlarımızda artık Tip-C standardına alışmış olsak da, modern teknoloji dünyasında UBS türleri geliştikçe hem hız hem de bağlantı noktası anlamında çok büyük farklar gösteriyor. Her ne kadar biz belli tiplerde bağlantılara alışmış olsak da bağlantı noktasının şekli ve taşıyabildiği veri yükü onun neslini belirliyor.

USB 3.0, USB 3.1 Gen 1 ve USB 3.2 Gen 1 isimleri birbirinin yerine kullanılabiliyor ve veri aktarım hızı maksimumda 5 Gbps’ye çıkıyor. USB 3.1 Gen 2 ve USB 3.2 Gen 2 ise iki kat (10 Gbps) daha fazla hız sunuyor ve aslında aynı standartlar geçerli.

Standartları geliştiren USB-IF (USB Implementers Forum) aslında üreticilerin bu sürüm numaralarını kullanmamaları gerektiğini defalarca söylemişti. Bunun yerine SuperSpeed, SuperSpeed 10 Gbps veya SuperSpeed gibi isimler kullanılabilirdi. Bir diğer alternatif isimlendirme şeması ise USB 5 Gbps, USB 10 Gbps ve USB 20 Gbps şeklindeydi. Ancak üreticiler bu önerilere riayet etmedi.

USB-IF’nin isteklerine rağmen, çoğu PC satıcısının bağlantı noktalarını USB 3.2 veya USB 3.1 olarak listelediğini görüyoruz. Ayrıca bu portların sunduğu hızlar hakkında hiçbir bilgi sağlanmıyor. Hatta teknik özellik sayfasında sürüm numarası belirtmeyen satıcılar bile var. Bu portlar yüksek ihtimalle Gen 1 (5 Gbps) hızlarından yararlanıyordur.

USB 3.x tarafında sürüm numaralarının sürekli değişme nedeni ise her bir yenilikte farklı bir isimlendirme kullanılması. 2008 yılında piyasaya sürülen USB 3.0 standardı, USB hızlarını 5 Gbps’ye çıkararak USB 2.0’ın 480 Mbps’lik hızına kıyasla büyük bir sıçrama yaratmıştı. Uzun yıllar boyunca USB portlarının sağladığı en yüksek hız buydu. Aslında bugün bile USB destekli cihazların büyük çoğunluğu 5 Gbps’nin ötesine geçmiyor. Bazı ürünlerde 5 Gbps gerçekten yeterli. Bazı ürünlerde ise kullanıcılar daha yüksek hızlara ihtiyaç duyuyor.

Çoğu zaman kullanıcılar hangi portu kullandığını, ne kadar hız elde ettiğini bilmiyor. Belki kullandığınız mobil aygıtlar veya depolama cihazları çok daha fazlası için destek sunuyor. Ancak bilgisayarınızda kullandığınız portlar hızları kısıtlıyor olabilir.

USB-IF, 2013 yılında USB hızlarını 10 Gbps’ye çıkarırken aynı zamanda tüm USB 3.x ürünlerinin sürüm numarasını değiştirdi. Böylece USB 3.0’ın (5 Gbps) ismi USB 3.1 Gen 1 oldu ve yeni 10 Gbps hız sunan standart USB 3.1 Gen 2 olarak adlandırıldı.

Kuruluş 2017 yılında USB 3.x cihazlar için hızları 20 Gbps’ye çıkaran yeni bir standart sundu. Böylelikle tüm hızlar için sürüm numaraları da değişti;

• 5 Gbps hız USB 3.2 Gen 1
• 10 Gbps hız USB 3.2 Gen 2
• 20 Gbps hız USB 3.2 Gen 2×2

20 Gbps’lik sürüme USB 3.2 Gen 2×2 denmesinin arkasındaki ana neden, 20 Gbps hızı sağlamak için iki adet 10 Gbps şerit kullanılması. Belki de USB 3.2 Gen 3 olarak adlandırılsaydı daha az kafa karışıklığı olurdu.

Ayrıca USB 3.2 Gen 1×2 adında, 10 Gbps hızında ve USB 3.2 Gen 2 ile neredeyse aynı olan daha az kullanılan bir sürüm de var. Aradaki farka gelince, USB 3.2 Gen 2 tek bir 10 Gbps veri şeridine sahipken, USB 3.2 Gen 1×2’nin toplam 10 Gbps hıza ulaşmak için iki adet 5 Gbps şerit kullandığını not edelim. Son kullanıcı olarak bu sizin için pek önemli olmayabilir lakin bu isimlendirmeyi bir yerlerde görebilirsiniz.

USB 3 Veri Aktarım Hızları

USB 3.2 ve USB 3.1, eski USB standartlarıyla geriye dönük uyumludur. Örneğin bir USB 2.0 cihaz veya kablosu kullanıyorsunuz. Eğer bunu USB 3.2 bağlantı noktasına takarsanız kullanım sağlayabilirsiniz, ancak en zayıf halka olan USB 2.0’ın, yani 480 Mbps’lik hızla kısıtlanırsınız.

USB 3.2 Gen 2 bağlantı noktasına sahipseniz ve 10 Gbps hızından yararlanmak istiyorsanız, 10 Gbps’yi destekleyen (USB 3.2 Gen 2 veya USB 3.1 Gen 2 olabilir) bir ürün/kablo elde etmelisiniz. Eğer 20 Gbps hızına ulaşmak istiyorsanız, üç parçanın da (bağlantı noktası, çevre birimi ve kablo) bu hızı desteklemesi gerekir.

USB 2 ve USB 3 Hakkında Bilmeniz Gerekenler

USB 3.2 Gen 1 ve USB 3.1 Gen 1 standardı, 5 Gbps’ye kadar ulaşan hızlarda çalışır ve bu da çoğu çevre biriminin ihtiyacını fazlasıyla karşılayacaktır. Üst düzey kablolu fareler ve klavyeler bile USB 2.0’ın 480 Mbps sınırına ulaşmaz. Genel olarak web kameraları için USB 2.0 yeterlidir. Ancak 2K veya 4K çözünürlük sunan bazı gelişmiş kameralar USB 3.2 / 3.1 / 3.0 bağlantısı gerektirebilir.

Bir USB hub kullanıyorsanız, o hub’a bağlı tüm çevre birimleri bu bant genişliğini paylaşacağından en az 5 Gb/sn bağlantı gerekecektir. Nitekim hepsi aynı hub’a bağlı çok sayıda cihazınız varsa, kesinlikle USB 3.2 Gen 1 / USB 3.1 Gen 1’in sağladığı 5 Gbps hıza ihtiyacınız olacak.

Standart USB-A bağlantısı üzerinden video çıkışı yapmasını sağlayan DisplayLink teknolojisini kullanan monitörler veya bağlantı istasyonları genellikle 5 Gbps hız gerektirir. Son olarak SSD’lere gelelim. Harici SSD’ler ve sabit sürücülerin en az USB 3.2 / 3.1 / 3.0 hızlarına ihtiyacı vardır. Yüksek hızlı SSD’ler veya SSD kutuları, USB 3.2 Gen 2 (10 Gbps) veya USB 3.2 Gen 2×2 (20 Gbps) bağlantıları gerektirebilir. Ancak 10 Gbps’lik bağlantı en yaygın olanıdır.

USB Standartları Ne Kadar Güç Sunuyor?

USB 3.2 / USB 3.1 / USB 3.0 standartları sadece 5 Volt ve 900mA ile toplamda 4.5 watt gibi düşük güçler sunar. USB 2.0 standardı 2.5 watt ile sınırıdır ve yeni nesil bir akıllı telefonu hızlı şarj etmek için yeterli değildir.

Ancak bir bağlantı noktasının desteklediği şarj standartları ile USB sürüm numarasının ilişkili olmadığını unutmamak önemlidir. Birçok şarj cihazı ve hub, USB 2.0 veya USB 3.0 sınırlarının çok üstüne çıkmalarını sağlayan farklı şarj standartları kullanır. USB Battery Charging (USB BC) teknolojisiyle Tip-A bağlantı noktasından 7.5 watt’a güç sağlanabiliyor. Ayrıca Qualcomm Quick Charge gibi üçüncü taraf standartlar da 18 watt ve ötesine kadar çıkabiliyor.

USB Tip-C standardına özgü olan USB Power Delivery (PD) teknolojisi ile şarj cihazı/ana cihaz maksimumda 240 watt güç sınırına destek sunabilir. Watt değerinin veri hızlarıyla bir ilgisi yoktur çünkü USB 2.0 bağlantı noktası güç dağıtımına sahipken USB 3.2 bağlantı noktası bu destekten yoksun olabilir.

USB Bağlantısı Üzerinden Video Aktarımı

Teknik olarak konuşmak gerekirse, ne USB 3.2 ne de USB 3.1 tek başına geniş video akışı sağlayabilir. DisplayLink teknolojisi kullanılarak video, özel olarak etkinleştirilmiş bir hub’a veya taşınabilir monitöre giden USB verilerine dönüştürülebilir. Ancak günümüzde çok az kişi DisplayLink cihazlarını kullanmakta.

Üst sınıf dizüstü bilgisayarlar ve ekran kartlarının çoğunda “alt modu” destekleyen USB Tip-C bağlantı noktaları vardır; bu da USB kablosunun ve bağlantı noktasının USB standardıyla alakasız olarak bir protokol kullanarak veri sağlayabileceği anlamına geliyor. USB alt modu genellikle DisplayPort 1.2, 1.3 veya 1.4 protokolleriyle birlikte çalışıyor. Son olarak, bir bağlantı noktasının USB 3.2’yi ve hatta USB 3.2 Gen 2×2’yi desteklemesi, mutlaka alt modu destekleyeceği anlamına gelmiyor.

Yeni Thunderbolt Standardı

Intel, USB 4 sürüm 2’nin piyasaya sürülmesinin ardından USB Implementer Forum tarafından sunulan özellik setiyle ve DisplayPort 2.1 ile uyumlu olacak Thunderbolt teknolojisi hakkında yeni detaylar verdi. Daha öncesinde yeni sürümle birlikte Thunderbolt 4’e kıyasla iki katlık bant genişliği (80 Gbps) sağlanacağı bildirilmişti. Şimdi ise 120 Gbps gibi muazzam hızlara olanak tanıyan teknolojiler sergilendi.

Daha önce bu standart Thunderbolt, Thunderbolt 2, Thunderbolt 3 ve Thunderbolt 4 isimleriyle birlikte markalanıyordu. Intel halen yeni standart hakkında bir isim vermedi. Yaklaşan bağlantı teknolojisi, şeritlerini aynı anda 80 Gbps’ye kadar hem veri iletimi hem veri çekişi için eşit olarak kullanıyor. Ancak konnektörler daha fazla bant genişliği gerektiren bir ekrana (belki bir 8K monitör) bağlandığında, yeni arayüz iletim tabanlı bağlantının bir kısmını devralırken tam hızda kullanım imkanı veriyor.

USB-IF, kısa süre önce 120 Gbps iletim hızı sağlamak için benzer bir asimetrik sinyal arabirimi duyurmuştu. Thunderbolt 3 ve 4 ile çapraz uyumluluk sunan USB4, 40 Gbps’ye kadar olan bağlantıları destekliyor. USB4 sürüm 2.0 ise maksimum hızı 80 Gbps’ye çıkarıyor. Ancak yüksek çözünürlüklü monitörler için bant genişliği tek yönde 120 Gbps’ye kadar (40 Gbps aşağı yönlü bağlantı ile) daha da yükseğe çıkabiliyor.

Intel, Thunderbolt’un en son USB sürümüyle “uyumluluk” sağladığını söyledi. Yeni nesil standart, belirli video iş yükleri için hem 80 Gbps hem de 120 Gbps’ye kadar hızlara destek sağlayacak. Şirket tarafından paylaşılan slaytta 20 Gbps’nin üzerindeki hızlar da dahil olmak üzere USB 4’teki tüm “isteğe bağlı” özellikler gösteriliyor. Kısacası Intel, Thunderbolt kullanırsanız daha garantili sonuçlarla daha iyi bir deneyim elde edeceğinizi iddia ediyor.

Yeni Thunderbolt konnektörleri bir metre uzunluğa kadar piyasada bulunan pasif kablolarla uyumlu çalışacak. Ayrıca GPU bağlantılarıyla elde edilen oyun deneyimini geliştirmek amacıyla önceki teknik özelliklere göre iki katına kadar PCI Express veri çıkışını destekleyecek şekilde tasarlandı.