Günümüzde sosyal medya platformları, kullanıcıların birbirleriyle etkileşim kurduğu ve içerik paylaştığı önemli mecralar haline gelmiştir. Bu platformlarda yapılan paylaşımların bazıları, markaların ürünlerini veya hizmetlerini tanıtmak amacıyla yapılan reklam içerikleridir. Ancak, bu tür paylaşımların doğru bir şekilde işaretlenmesi ve izleyicilere açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Peki sosyal medyada reklam içerikli paylaşımlar nasıl yapılır? Sosyal medyada reklam yaparken nelere dikkat edilmelidir?
Sosyal Medyada Örtülü Reklam Yasağı
Konu ile ilgili bilgisine başvurduğum Av. Orhan Sinan Dural, sosyal medyada örtülü reklam yasağı ile ilgili şu bilgileri verdi: “Türk Hukuku’nda reklam hukukunun temel prensiplerinden biri, reklamın “reklam” olduğunun açıkça anlaşılması gerekliliğidir, fakat son yıllarda özellikle sosyal medya üzerinden sıklıkla karşılaşılan örtülü reklam uygulamaları, tüketicilerin yanıltılmasına neden olduğundan yasaklanmıştır. Türk Hukuku, bu tür uygulamaları engellemek ve denetlemek amacıyla düzenlemeler ve denetim mekanizmaları oluşturmuştur.
Markaların ve sosyal medya kullanıcılarının paylaşımlarında örtülü reklam yasağına dikkat etmeleri son derece önemlidir. Reklam yapmak isteyen kişi veya kurumlar, net bir şekilde reklamı belirtmeli ve yasalara uygun davranmalıdır. Aksi takdirde, yasal sorumluluklarla karşı karşıya kalabilirler.
Türk Hukuku’na göre, bir reklamın net bir şekilde tanıtım amacı güttüğünün anlaşılması gereklidir. Ürün veya hizmet tanıtımı reklam olarak değilmiş gibi gösterilse de aslında reklam amacı güdülebilir. İşte bu tür durumlar “örtülü reklam” olarak adlandırılır ve Türk Hukuku’nda yasaklanmıştır.
Örtülü reklam; yazı, haber, yayın veya programlarda mal veya hizmetlere ilişkin isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadelerin ticari unvan veya işletme adlarıyla birlikte reklam amacıyla kullanılmasıdır. Bu tür uygulamaların her türlü iletişim aracında sesli, yazılı ve görsel olarak yapılması yasaktır.
Özellikle haber mecralarında, dizilerde, filmlerde ve sosyal medya platformlarında örtülü reklam uygulamaları sıklıkla görülmektedir. Bir ürün veya markanın, doğal olmayan bir şekilde program içinde gösterilmesi, reklam niteliği taşıyan ifadelerin kullanılması veya ürün yerleştirme yöntemiyle tanıtılması örtülü reklam olarak kabul edilir.
Reklam Kurulu, örtülü reklam uygulamalarını sıkı bir şekilde denetlemekte ve yasalara aykırı hareket eden kurum ve kişilere yaptırımlar uygulamaktadır. Bu yaptırımlar arasında durdurma, düzeltme ve idari para cezaları bulunmaktadır. Üstelik, örtülü reklam uygulamaları sosyal medya platformlarında da denetlenmekte ve yasalara uygun olmayan paylaşımların kaldırılması sağlanmaktadır.”
Sosyal Medya Yasası ile Birlikte İçerik Üreticilerin Sorumlulukları Nelerdir?
Av. Orhan Sinan Dural, sosyal medya yasası ile içerik üreticilerin sorumluluklarını da şu şekilde anlatıyor: “Kamuoyunda influencer yasası olarak da bilinen sosyal medya yasası, içerik üreticilerine bir dizi sorumluluklar getiriyor.
Ticaret Bakanlığı tarafından yayımlanan “Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz” ile influencer olarak tanımladığımız kişilere kanuni bir kimlik kazandırılmış ve kendilerinden “Sosyal Medya Etkileyicileri” olarak bahsedilmiştir.
Sosyal Medya Etkileyicilerine (Influencer) kanunen bazı yükümlülüklerde getirilmiştir, bu yükümlülükler şu şekildedir ;
- Henüz deneyiminin bulunmadığı bir mal veya hizmete ilişkin, tüketiciler nezdinde o mal veya hizmeti onaylayacak ya da deneyimlediği algısı yaratacak şekilde ticari reklam amacıyla paylaşımda bulunamaz.
- İlgili mevzuatına aykırı olacak şekilde bir mal veya hizmete ilişkin sağlık beyanında bulunamaz.
- Bir mal veya hizmete ilişkin nesnel, ölçülebilir, sayısal verilere dayanmayan ve ispatı mümkün olmayan bilimsel araştırma ve test sonuçları hakkında iddialarda bulunamaz.
- Doktor, diş hekimi, veteriner hekim ve eczacılar ile sağlık kuruluşlarınca sunulan mal veya hizmetlere yönlendirmede bulunamaz. Bu mal veya hizmetlerin tanıtımını yapamaz.
- Kendisine reklam veren tarafından hediye edilmiş bir mal veya hizmeti kendisinin satın aldığı izlenimi oluşturamaz.
- Bir mal veya hizmetin ticari reklamına ilişkin herhangi bir reklam verenden maddi kazanç ve/veya ücretsiz ya da indirimli mal veya hizmet gibi faydalar sağladığı süre boyunca kendisinin sadece bir tüketici olduğu izlenimi oluşturamaz.
- Herhangi bir malın ticari reklamında, efekt veya filtreleme uygulamalarını kullanması durumunda görüntünün filtrelendiğini açıkça belirtir.
- Sosyal medya aracılığıyla bir mal ve/veya hizmet hakkında iletişim kurmak için sistematik olarak sahte veya var olmayan kimlikleri toplu olarak oluşturamaz.
Sosyal Medyada Reklam İçerikli Paylaşımlar Yapılırken Dikkat Etmeniz Gerekenler
Sosyal medyada reklam içerikli paylaşımların doğru işaretlenmesi için şu yönergeler izlenmelidir:
- Hashtag Kullanımı: Paylaşılan içeriğin reklam niteliğini belirtmek için #Reklam, #Tanıtım, #Sponsor, #İşBirliği, #Ortaklık gibi hashtagler kullanılmalıdır.
- İşbirliği Açıklaması: Paylaşımın açıklama kısmında, iş birliğini gösteren ifadelerin kullanılması gerekmektedir. Örneğin, “@ReklamVeren ile #işbirliği”, “@ReklamVeren tarafından sağlandı” gibi ifadeler kullanılabilir.
- Marka Belirtilmesi: Eğer bir ürün gösteriliyorsa, bu ürünün hangi markaya ait olduğu açık bir şekilde belirtilmelidir.
Podcast veya video paylaşım platformları gibi mecralarda reklam içerikli paylaşımların doğru bir şekilde işaretlenmesi önemlidir. Podcast veya video içeriklerinde aşağıdaki ifadeler kullanılabilir:
- Bu podcast, reklam veren marka hakkında reklam içerir.
- Bu video, reklam veren marka ile ücretli bir iş birliği içerir.
Yukarıdaki kuralların uygulanması, izleyicilerin reklamı net bir şekilde ayırt etmelerini sağlayarak şeffaf bir deneyim sunar. Sosyal medya kullanıcıları ve içerik üreticileri, bu kurallara uyarak etik ve şeffaf reklam paylaşımları yapabilirler.
Video Paylaşım Mecralarında Yapılan Reklamlarda Dikkat Edilmesi Gerekenler
YouTube, Instagram TV ve canlı yayınlarda yapılan reklamlar özel alanlar içerir. Video içinde tüketiciyi bilgilendiren açıklama, reklamın başında yazılı veya sözlü olarak yer almalıdır.
- Bu video [reklam veren] reklamlarını içermektedir.
- Bu video, [reklam veren] ile ücretli işbirliğini içermektedir.
- [Reklam veren]’in destekleri ile.
- Bu ürünleri [reklam verenden] hediye olarak aldım.
- Ürünleri bana gönderdiği için [reklam verene] teşekkürler.
Podcast Yaparken Ticaret Bakanlığı Kılavuzunda Özellikle Dikkat Edilmesi Gerekenler
Av. Orhan Sinan Dural’ın podcast yayıncılarına da dijital reklamlar konusunda uyarıları var. Av. Dural, podcaster’lar için su uyarılarda bulunuyor: “Podcastler son dönemde hayatımızda önemli bir alan kaplamaya başladı. Podcastlerin artan popülaritesi, reklam verenlerin yeni bir mecra olarak görmesine yol açmıştır. Burada yapılan reklamların giderek arttığını fark eden denetleyici ve düzenleyici makamlarda konuya el atmışlardır. Ticaret Bakanlığı’nın yayınladığı kılavuzda bu konuya özel bir bölüm ayrılmıştır. “
Av. Dural; podcast aracılığıyla yapılan reklamlarda yayının başında, ortasında ve sonunda, yazılı ve sözlü olarak aşağıda belirtilen açıklamalardan en az birine yer verilmesi gerektiğini tavsiye ediyor:
- Bu podcast, [reklam veren] hakkında reklam içerir.
- Bu podcast, [reklam veren] ile ücretli bir işbirliğinden oluşmaktadır.
- [Reklam veren]’in destekleri ile.
- Ürünleri (podcastimde bahsettiğim) [reklam verenden] hediye olarak aldım.
Reklamverenin Hukuki Sorumluluğu Nedir?
Sosyal medyada reklamlarında elbette sorumluluk sadece influencer’lara ait değil. Reklamverenlerin de hukuki sorumluluğu bulunuyor. Av. Orhan Sinan Dural, reklamverenlerin hukuki sorumlulukları ile ilgili olarak şu tavsiyeleri paylaştı: “Reklamveren, influencer’ları Ticaret Bakanlığı’nın kılavuzu hakkında bilgilendirmeli ve ilgili yasa ve kılavuz hükümlerine uymasını talep etmelidir. Influencer’ların yasal yükümlülüklerini yerine getirmesi ve ihlallere karşı önlem alınması, reklam verenlerin sorumluluğundadır.
Reklamverenler; “Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun” ile beraber Ticaret Bakanlığı’nın yayınlamış olduğu “Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuza” dikkat etmelidir. Hukuki yükümlülüklerini ihlal edenler Ticaret Bakanlığı’ndan ceza alabilirler.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri konunun idare hukukuna yönelik kısmı olduğu unutulmamalıdır. Tüketicilerden veya rakiplerden gelebilecek hukuki talepler, reklam verenlerin dikkate alması gereken diğer hukuki konular arasındadır.
Reklamların hukuki boyutu ile ilgili reklam verenler her zaman bütüncül düşünmesi gerekir. Kendilerini güncel tutmalıdırlar zira reklamların nasıl olması gerektiğine ilişkin sürekli yeni mevzuat oluşturulmaktadır.
Sosyal Medyada Reklam Yapılırken Dikkat Edilmesi Gereken Temel Esaslar
Av. Orhan Sinan Dural, Ticaret Bakanlığı’nın “Sosyal Medya Etkileyicisi” olarak tanımladığı influencer’ların öncelikle yaptıkları reklamların açık ve anlaşılır olması gerektiğine dikkat çekerek, sosyal medyada reklam yapılırken dikkat edilmesi gerekenleri şu şekilde sıraladı: “Öncelikle Reklam Hukuku’nun genel ilkesi olan örtülü reklam yapma yasağı her zaman influencerların aklının bir köşesinde olmalıdır.”
Hukukun bir diğer genel ilkesi dürüstlük kuralı da unutulmaması gereken önemli bir ilkedir. Türk Hukuku hak sahiplerinin hakkı dahi olsa haklarını kötüye kullanmalarını korumamaktadır. Influencer paylaşımları, tüketicinin sponsorlu içeriği fark etmesi halinde yasal açıdan uygun olabilir.
Reklam mevzuatında influencer olarak tabir edilen kişilerin aşağıdaki üç düzenlemeyi dikkatle incelemelerini tavsiye ederiz;
- Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği
- Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz
- Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
Ticari Reklam Yasakları
- Genel ahlak kurallarına aykırı ifade ya da görüntüler içeremez.
- Kamu sağlığını bozucu nitelikte olamaz.
- Kamu düzenini bozan, şiddet hareketleri ile yasadışı veya kınanacak davranışlara yol açan, göz yuman, bu davranışları özendiren veya destekleyen unsurlar içeremez.
- Hasta, çocuk, yaşlı ve engellileri istismar edici ifade ya da görüntüler içeremez.
- Dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri özelliklere yönelik kötüleme, istismar, önyargı veya ayrımcılık içeremez.
- İnsan onuru ve kişilik haklarını zedeleyici biçimde yapılamaz.
- Önceden izin alınmadan, hiç kimsenin özel ya da sosyal yaşamına dair ifade veya görüntüler içeremez. Reklamlarda o kişiye atıfta bulunulamaz. Kişinin özel mülkü, ilgili ürüne ya da organizasyona verilmiş kişisel onay etkisi oluşturacak şekilde görüntülenemez veya belirtilemez.
- Tüketicilerin korkularını ve batıl inançlarını istismar edemez.
- Hastalık, yaralanma gibi endişe uyandıran içerikler reklamda yer alamaz.
- Tehlikeli uygulamalara dair sunum yasaktır; güvenlik ihlali içeremez.
