Yaklaşık 30 yıl kadar önce bilgisayar oyunları henüz bu kadar yaygınlaşmadan önce, “Tavla”, “Satranç”, “Dama”, “Kızma Birader”, hatta “Monopoly” keyifle oynadığımız masa oyunlarından birkaçıydı yalnızca. Ancak, hayatımıza önce Tetris girdi, şimdilerde de bolca “şeker” eziyoruz.
Rivayet o ki, eski zamanlarda Hint imparatoru, satranç oyununu yanında bir mektup ile hediye olarak Pers imparatoruna gönderir. Mektubunda oyunla ilgili hiçbir açıklama yapmaz ama şöyle bir mesaj yazar:
“Kim daha çok düşünüyor,
Kim daha iyi biliyor,
Kim daha ileriyi görüyorsa
O kazanır.
İşte hayat budur…”
Pers imparatoru dönemin en alim veziri olan Buzur Mehir ile bu mesajı paylaşarak, ondan oyunu çözmesi ve kendisinin de karşılık olarak Hint imparatoruna hediye edilmek üzere başka bir oyun icat etmesini ister.
Vezir haftalarca çalıştıktan sonra gönderilen satrancın her taş hareketini ve oyunu çözer, daha sonraki on günde de tavlayı icat ederek imparatora sunar.
Pers imparatorunun baş veziri Buzur Mehir tarafından 1400 yıl önce tasarlanan tavla oyunu; bugün dünyanın en popüler oyunlarından biridir. Zaman kavramından alınan ilhamla tasarlanan oyunun zamana böylesine direnmesi son derece etkileyicidir.
Senenin birliği olarak tavla bir tanedir. Dört köşesi 4 mevsimi, tavlanın içindeki karşılıklı 6′şar hane 12 ayı, pulların toplamı ayın 30 gününü, siyah-beyaz pullar gece ve gündüzü, karşılıklı 12′şer hane günün 24 saatini simgeler…
Hint imparatoruna satranca karşılık olmak üzere tasarlanan tavla oyunuyla birlikte gönderilmek üzere şöyle bir mesaj hazırlanır:
“Evet,
Kim daha çok düşünüyor,
Kim daha iyi biliyor,
Kim daha ileriyi görüyorsa
O kazanır.
AMA BIRAZ DA ŞANS GEREKİR.
İşte hayat budur.”
19 Aralık günü, 2013’ten bu yana “Uluslararası Masa Oyunları Günü” olarak kutlanıyor. Peki, bu masa oyunlarının hayatımıza nasıl girdiğini biliyor musunuz? Birçok insan masa oyunlarının yazının icadından sonra keşfedildiğini düşünse de yapılan araştırmalar, ilk masa oyunu olarak altı köşeli zarı gösteriyor. Evet, günümüzde de birçok masa oyununun değişmez bileşeni olan “zar” insanlığın kullanmaya başladığı ilk masa oyunu olarak kendini gösteriyor. Üstelik M.Ö. 5000 tarihine ait olduğu var sayılan bu zarlar, Türkiye’nin güneydoğusunda Başur Höyük’te yapılan kazılar esnasında bulunmuş. Buna benzer parçalar, Suriye ve Irak topraklarında da bulunduğu için uzmanlar, zar oyununun bu bölgede sıkıcı akşamları renklendirmek için kullanıldığını düşünüyorlar.
Zar yapımında kullanılan malzemeler büyük çeşitlilik gösteriyor. Türlü değerli ve değersiz madenler, kazınmış eklem kemikleri, ahşap malzeme, boyanmış taşlar, hatta kaplumbağa kabukları bile kullanılmış.
M.Ö. 3000 yıllarına gelindiğinde Eski Mısır Uygarlığı’nın en popüler masa oyunu olan “Senet” ile karşılaşıyoruz. Birçok mezarda sonsuz yolculuğa eşlik etmek üzere yer alan “Senet” Mısırlıların “kader” anlayışını çok iyi yansıtan bir oyun… Çünkü oynanışı sırasında şans faktörüne sıklıkla ihtiyaç duyuluyor.
Yine aynı dönemde popüler olan Güneş Tanrısı nedeniyle dini inançları temel alan “Mehen” adlı oyun da halk arasında yaygınlaşıyor. Oyunun kuralları konusunda henüz bir bilgi yok ama Araplar arasında yaygınlaşmış olan “Hyena” (Sırtlan) adlı oyunun, “Mehen”den esinlendiği düşünülüyor.
İnsanlığın en uzun süre aktif olarak oynadığı oyun olan “The Royal Game of Ur” (Ur Krallık Oyunu) M.Ö. 2650 yılında ortaya çıkıyor. Oyun adını Irak’ta Ur Kraliyet mezarlarında bulunduğu için buradan alıyor. Ancak, bir oyun setinin de Firavun Tutankhamen’in mezarında bulunmuş olması, bütün coğrafyada yaygınlaşmış olduğu anlamına geliyor.
“Ludus duodecim scriptorum”… Latince “12 işaretleme oyunu” anlamına gelen, “Backgammon” olarak bilinen ama “Tavla” dediğimiz masa oyunu ile ilgili ilk buluntular M.Ö. 2000 yılında karşımıza çıkıyor. Mermerden yapılmış küçük bir sehpaya oyulmuş olan tavla masası, Efes’te yapılan kazı çalışmaları sırasında bulundu.
Ancak tavlanın bugünkü popülerleşmesi Prens Alexis Obolensky sayesinde 1960’lı yıllarda gerçekleşti. Uluslararası Tavla Birliği kurucularından olan Obolensky, kuralları standart hale getirdi ve resmileştirdi.
Günümüzün popüler masa oyunlarının başında gelen satranç, M.Ö. 400 yıllarında eski Cermen, Kelt ailelerin evlerinde oynadığı damalı bir tahta üzerinde iki ordunun savaştığı “Taft” adlı oyundan kaynaklanıyor. Vikingler’in dünyanın çeşitli bölgelerini istilası sırasında bu oyun dünyanın dört bir köşesine gitti. Bir iddiaya göre “Taft”ın Hindistan’da Gupta İmparatorluğu tarafından geliştirilerek “Chaturanga” adını aldığı, M.S. 700 civarında da Pers İmparatorluğu’ndaki Sasaniler tarafından “Shatranj” (Satranç) adıyla Ortaçağ Avrupa’sına getirildiği tahmin ediliyor.
Tavla ve satranç gibi oyunların kökleri yüzlerce yıl öncesine dayanıyor. Peki, Monopoly’nin nasıl doğduğunu ve ne zaman oynanmaya başladığını biliyor musunuz? Acaba “The Landlord’s Game” (Malsahibi Oyunu) adını daha önce duydunuz mu? Lizzie Magie bu oyunu 1903 yılında tasarladı. Kare bir platform üzerinde oynanan oyunda, oyuncular emlak satın alabiliyorlardı. Oyunda dört tren istasyonu, iki kamu hizmet kurumu (su, elektrik, havagazı) ve bir hapishane bulunuyordu. Ayrıca ilk kareden geçerken 100 dolar alıyordunuz. Tanıdık geldi, değil mi? Magie, 1904 yılında bu oyunun patentini de aldı. Oyun Henry George’un (Georgism) ekonomik prensiplerine göre tasarlanmıştı. 1935’te Magie, patent haklarını Parker Brothers’a sattı. Onlar da bugünkü “Monopoly”ye çevirdikleri masa oyunu ile büyük başarı ve milyonlar kazandılar. Magie’nin patentini kaça sattığını biliyor musunuz? Yalnızca 500 dolar…
Günümüzün modern teknolojileriyle bu yüzlerce, binlerce yıldır dünyanın dört bir tarafında oynanan masa oyunları, artık karşımıza akıllı telefon uygulamaları olarak çıkıyor. Ben de sizler için 19 Aralık Uluslararası Masa Oyunları Günü şerefine, özel bir derleme yaptım. Umarım beğenirsiniz.
Chess Free, Backgammon Free (AI Factory)
Klasik satranç ve tavla ile başlayalım. 2003 yılından beri sektörde bulunan AI Factory tarafından üretilen bu oyunlar, adlarından da anlaşılacağı gibi “Free” yani bedava. Ayrıca, Tic Tac Toe, Reversi ve Japonya’da çok popüler olan Go oyununun da uygulamaları bulunuyor. Oynanabilirlik, arabirimin kullanıcı dostu olması gibi birçok önemli özelliği var.
Battleships – Fleet Battle / Amiral Battı (smuttlewerk interactive)
Sınıfta dersi kaynatırken “Amiral Battı” oynamayınız yoktur herhalde. Android telefonlar için birçok değişik sürümü olduğu halde, smuttlewerk interactive adeta bu konuda kendini aşmış. Hatta “Amiral Battı” oyununu klasik şeklinden almış, “Air Battle – Air Fleet” ve “Space Battle – Star Fleet” adında iki uygulama daha piyasaya çıkartmış. Oyunlar bedava!..
Catan (USM)
Türkiye’de pek bilinmese de “Catan” İngiltere’de ve özellikle Avrupa’da yeni ama popüler bir masa oyunu. Bu oyun aynı biçimiyle USM tarafından uygulama haline getirilmiş. Oyunun özel bir platformu bulunuyor. Amaç en büyük ordu ve en uzak yolu yaparak galip gelmek. Kolay görünüyor ama pek de öyle değil… Fiyatı, $4,99… Ama değer…
Elder Sign: Omens (Fantasy Flight Games)
Android’de uygulamaya dönüştürülen masa oyunlarının ilk nesil örneklerinden biri olan Elder Sign: Omens, aradan geçen uzun zamana rağmen popülerliğini korumaya devam ediyor. Bu gizem araştırma oyununda, işiniz ipuçlarını takip ederek gizemli bulmacaları çözmek, tuzaklardan kaçınmak ve sihirli malzemeleri toplayarak işin içinden çıkabilmek. 2014 yılından beri güncelleme yapılmadığı için, eski Android cihazlarla da çalışabilmesi büyük avantaj… Fiyatı $3,99…
