Disk bölümü (partition); bir sabit diskin bir bölümü veya bir parçası olarak ifade edilir. Bilgisayarda bulanan SSD veya HDD diskler üzerinde işletim sistemlerine özgü mantıksal formatlamaya izin veren mantıksal birimler oluşturulması olarak tanımlanır. Disk bölümlemede çoğu kez; Birincil (primary), Etkin (active), Genişletilmiş (extended) ve Mantıksal (logical) bölümler gibi terimlerden bahsedilir. Bu haftaki ” Bilgisayarda disk bölümleme nedir? Nasıl çalışır? ” konusundaki yazımda; öncelikle yukarıda bahsettiğim terimlerden bahsederek, sabit disklerin nasıl bölümlere ayrıldığından ve bölümlemenin amacından bahsedeceğim.
Birincil, Genişletilmiş ve Mantıksal Bölümler nedir?
Üzerinde işletim sistemi yüklü olan herhangi bir bölüme “birincil” bölüm adı verilir. Disk üzerinde bulunan ana önyükleme kaydı (MBR) en fazla 4 tane birincil disk bölümüne izin verir. Birincil bölümün maksimum 4 tane olması sayesinde, bilgisayar başlatıldığında daha önce kurulan 4 adet işletim sisteminden seçim yapılabilir. Aynı disk üzerinde aynı anda 4 birincil bölüm tanımlanıp, 4 adet farklı işletim sistemi kurulabilir fakat açılışta sadece bir tanesi “etkin” olarak seçilebilir. Bilgisayarın açılışta varsayılan olarak önyükleme yaptığı bölüm “aktif bölüm” olarak ifade edilir.
Bir diskte toplamda 4 adet birincil bölüm olabileceğinden bahsetmiştim. Bu dört birincil bölümün en fazla bir tanesi “Genişletilmiş” bölüm olarak tanımlanabilir. Bu durum; bir diskte toplamda 4 adet birincil bölüm olabileceğini ama bunların 3 tanesinin birincil ve 1 tanesinin de genişletilmiş bölüm olarak kullanılabileceğini ortaya koyar. Diskteki genişletilmiş bölüm kendi başına veri tutmaz. Bunun yerine, diğer disk bölüm bilgilerini tanımlamak için kullanılır. Diğer disk bölümlerine de “Mantıksal” bölüm adı verilir.
Bilgisayardaki mantıksal disk bölümü sayısında herhangi bir sınır yoktur. Mantıksal bölümler; işletim sistemlerinin değil, çoğunlukla müzik, film, yazılımlar, programlar vb. dosyaların bulunduğu depolama alanlarıdır.
Sabit Disk Nasıl Bölümlere Ayrılır?
Her işletim sisteminin kendine özgü disk bölümleme servisi vardır. İşletim sisteminin kurulumu aşamasında disk bölümlemesi yapılır. Disk bölümlemesi için ayrıca özel uygulamalar da vardır. İşletim sistemi kurulumu esnasında; disk bölümlemesi konusunda, kurulum yapanın ayrıntılı bilgisi olmasa bile, sistem, otomatik bölümleme yaparak kuruluma devam edebilir. Bilgisayara işletim sistemi kurulumu yapıldıktan sonra da disk bölümleme yapılabilir. Bu bölümlere “mantıksal” bölüm adı verilir.
Bir Disk Bölümünün Amacı Nedir?
Disk bölümleme; diski işletim sistemi kurulumuna hazır hale getirmek anlamına geliyor. Tıpkı bir tarlanın sınırlarının belirlenmesi ve ürün ekmek için sürülmesine de benzetilebilir. Örneğin, diske Windows işletim sistemi kurulacaksa; Windows’un tüm dosyalarını yüklemek için sabit disk sürücüsü üzerinde bir alan tanımlanması gerekiyor. Windows işletim sisteminde bu alana birincil bölüm adı verilir ve “C” sürücü adı ile tanımlanır.
Günümüzde işletim sistemleri, yukarıda tanımlanan disk bölümlemelerini baz alarak, ek yenilikler geliştirmiştir. Örneğin, Windows 10 işletim sistemi kurulumu yapılırken, aynı zamanda otomatik olarak kurtarma bölümü de oluşturulur. Bu sayede, “C” sürücüsüne kurulumu yapılan işletim sisteminde bir sorun olursa, bu kurtarma bölümünden sorunu çözmek için işlemler yapılabilir.
Bir bölüm oluşturmanın ana nedenlerinden bir diğeri ise, aynı disk üzerine birden fazla işletim sistemi kurulmasına izin verilmesidir. Aynı disk üzerinde bölümleme yapılarak Windows, Linux, Windows 10, Windows 7 gibi farklı işletim sistemleri kurulabilir. Kurulum yapılan işletim sistemlerinden sadece birisi aktif olarak aynı anda çalışabilir. Bilgisayar, açıldığında hangi işletim siteminden açılış yapılacağının seçilebileceği bir ekran gösterir. Seçilen işletim sistemine göre yükleme yapılır.
Birden fazla işletim sistemi çalıştırmak demek, diskte birden fazla bölüm anlamına gelir. İşletim sistemleri bölümleri kendileri için ayrı sürücüler olarak göreceklerdir. Birden fazla bölüm olması demek, işletim sistemlerini birden fazla sabit diske yüklemek anlamına gelmez. Bir sabit diskte farklı işletim sistemleri kurulabilir.
