Çin merkezli ByteDance‘ın çatısı altında faaliyet gösteren dünyanın önde gelen sosyal medya platformlarından TikTok için dev yasak kararına bir adım kaldı. TikTok’un ABD’deki varlıklarının başka bir şirkete satılmaması durumunda ülkede yasaklanmasını içeren yasa tasarısı kabul edildi. Peki şimdi ne olacak? Bu yasak hayata geçtiğinde ABD ile Çin arasındaki dengeler nasıl değişecek? Bu yasağın Apple ve Tesla ile ilgisi ne?
ByteDance ile ABD arasında bir süredir devam eden anlaşmazlık var. ABD istiyor ki TikTok üzerinden Çin’e veri gitmesin, veri casusluğu yaşanmasın. Bu nedenle ByteDance’ın ABD’ye ait bir şirkete TikTok’u devretmesini istiyor. Aksi halde TikTok’un tüm ABD’de yasaklanması söz konusu. Ki bu krizde yeni bir perde daha açıldı.
ABD meclisinde yapılan oylamada, Çinli ByteDance şirketinin sahibi olduğu sosyal medya platformu TikTok’un ABD’deki varlıklarının başka bir şirkete satılmaması durumunda ülkede yasaklanmasını içeren yasa tasarısı 58’e karşı 360 oyla kabul edildi. Tasarıya göre, ByteDance’ın TikTok’u elden çıkarması için 6 aydan 1 yıla kadar süresi var. Tasarıda, ABD Başkanı Joe Biden‘ın satış konusunda ilerleme kaydedildiğini tespit etmesi halinde satış süresinin 90 gün daha uzatılabileceği kaydedildi.
Biden’ın da bu tasarıyı imzalayarak onay vereceğini biliyoruz. Peki Biden’ın imzalayıp TikTok’u ülkede yasaklaması halinde neler olabilir?
Öncelikle TikTok üzerinden gelir elde eden, hesabı aktif olarak kullanan pek çok kişi için bu büyük bir kabus olacak. TikTok da büyük bir pazarı kaybedecek. Ancak gelişme beraberinde başka krizleri de getirecek gibi görünüyor. Yazımın konusu da biraz bu aslında.
ABD’deki TikTok yasağı Apple, Tesla ve Çin’de faaliyet gösteren diğer Amerikan şirketleri için sorun yaratabilir. ABD merkezli teknoloji firmaları, zaten halihazırda zorlu yerel rekabet koşulları ve dostane olmayan siyasi iklim nedeniyle Çin’de kabus yaşıyor. Tesla bile Çin’de düşen satışları nedeniyle üretimi kısmaya başladı. Apple deseniz o da iPhone satışlarında sürekli düşüş görmeye başladı. Öyle ki 2024 yılında Apple Çin’de hep kaybediyor ve durum pek parlak değil.
TikTok’un yasaklanması halinde bu Çin-ABD arasında yeni bir krize yol açacak ve Çin hükümeti ABD’li markalara zarar veren propaganda kampanyaları başlatarak misilleme yapabilir. Çin zaten yasak kararıyla ABD’nin TikTok ile tam da bunu yaptığını düşünüyor.
Halihazırda Apple ve Tesla’nın Çin ana karasında işleri zaten kötü. Bu yasak sonrası Çin kısıtlayıcı tedbirlerini daha da artırarak bu markaları bastırmaya başladığında iki büyük şirket büyük zarar görebilir ve güç kaybedebilir.
Financial Times‘ın yakın tarihli bir raporu, Çinli tüketicilerin giderek daha fazla ‘yerli ürün kullanma’ duygusuyla alışveriş yaptığını paylaşmıştı. Yayınlanan pek çok rapor da FT’nin raporundan farklı değil ve Çin hükümetinin güvenlik endişelerini gerekçe göstererek devlet çalışanlarını iPhone kullanmaktan caydırdığını ve bunun yerine Huawei gibi yerel tedarikçilerin cihazlarının kullanılmasını teşvik ettiğini paylaşıyor.
Çin‘in Apple’a darbe indirmesi için pek çok kozu var. Sadece Apple’ı ABD casusu olarak nitelendirse bile ‘milli’ duyguları canlandırarak iPhone satışlarına daha fazla zarar verebilir.
Apple’ın gelirlerinin yaklaşık %18’i Çin’den geliyor, ancak TikTok yasağı sonrası bu oran %12 ila %15’e düşebilir ki bu oldukça büyük bir rakam.
Tesla tarafında da durumlar pek iç açıcı değil. Elektrikli araçlar noktasında dünyanın bir numarası haline gelen Çin kendi ülkesinde güçlü olduğu gibi globalde de diğer markaları köşeye sıkıştıracak güce sahip. Geçen yıl dünyanın en çok satan elektrikli araç üreticisi haline gelen BYD gibi Çinli üreticilerin hakimiyet kurmasıyla sevkiyatları düşen Tesla da Çin’deki acıyı hissediyor.
Geçmişte Çin, Tesla’ların da güvenlik riski oluşturduğunu, bunların askeri ve hükümet çalışanları tarafından kullanımını kısıtladığını ve işçilerin Tesla’ları devlet dairelerine park etmelerini yasaklamıştı.
Dünya zaten hem Ukrayna’da hem de Orta Doğu’da süren savaşlara maruz kalırken öte yandan ABD-Çin arasında da teknoloji savaşlarında kılıçlar çekilmiş durumda. Çip üzerinden yapay zeka yarışında geride kalmak istemeyen iki ülke şimdi de TikTok kriziyle karşı karşıya. Bakalım olası bir yasak kararı sonrası Çin’in ABD’ye yanıtı ne olacak?
