Teknoloji son yıllarda o kadar hızlı ilerledi ki akıllı telefonların, dizüstü bilgisayarların ve diğer dijital ekipmanların olmadığı bir dünyayı hayal etmek zor. Ancak teknolojinin hayatımızdaki yeri arttıkça neden olduğu atık miktarı da aynı hızda arttı. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından hazırlanan “Çocuklar ve e-atık” başlıklı rapora göre, 2019 yılında dünya çapında 53,6 milyon ton e-atık üretildi. Örneğin Çin’de dağlar kadar e-atık var. Bazıları geri dönüştürülmek için orada, ancak çoğu Afrika’daki veya Asya’nın diğer bölgelerindeki e-atık depolama alanlarına gönderilmeyi bekliyor.
Modern dünyada plastik, cam ve metallerin yeniden kullanılması norm haline gelirken, elektronik eşyaların geri dönüştürülmesine çok daha az önem veriliyor. E-atıklar düzgün bir şekilde geri dönüştürülmediğinde bu, hava, toprak ve suyun kirlenmesine yol açar ve sonunda insanları ve vahşi yaşamı etkileyebilir. Dünyadaki e-atıkların %80’i bu durumda iken, yalnızca %20’si yıllık olarak geri dönüştürülüyor. Günümüzde hızla değişen teknoloji, harcanabilir gelirin artması ve elektronik ürünlerin bulunabilirliği nedeniyle, e-atıkların büyük bir endişe haline gelmesi şaşırtıcı değil.
E-Atıklarınızı nasıl azaltabilirsiniz?
Araştırmalar, her yıl 20 ila 50 milyon metrik ton e-atık atıldığına dikkat çekiyor. Ne yazık ki, bunun sadece yaklaşık %12,5’i geri dönüştürülüyor. Daha da talihsiz olanı, bu e-atıkların büyük kısmının yeniden kullanılabilir olması veya mükemmel seviyede çalışır durumda olması. Cep telefonları, dizüstü bilgisayarlar, TV’ler, tabletler ve piller gibi birçok cihaz çöplüklere gidiyor ve hava ve su kirliliğine katkıda bulunuyor.
Elektronik atıkları azaltmak, çevremizi güvende tutmanın en iyi yollarından biridir. İyi haber şu ki, e-atıklarınızı azaltmak için yapabileceğimiz birçok şey var.
1-Çalışan elektroniklerinizi satın
E-atıkları verimli bir şekilde yönetmenin basit bir yolu, çalışan elektronik cihazlarınızı satmaktır. Gittigidiyor, Letgo, Sahibinden.com gibi birçok ikinci el sitesi üzerinden bunu yapabilirsiniz. Son dönemde enflasyon ve kurdaki yükselişin etkileri ile elektronik cihazların fiyatlarında yaşanan artış tüketicileri mecburen de olsa ikinci ele yönlendiriyor. Bu durum en azından çevre için iyi haber.
2-Daha az tüketin
E-atık yönetimindeki 3 altın kural olan Azalt, Yeniden Kullan, Geri Dönüştür içerisinde “azalt” belki de en önemlisidir. Şık bir TV, en yeni cep telefonu veya yepyeni bir dizüstü bilgisayar satın almak çok kolaydır. Ancak çoğu insan, bu cihazlara gerçekten ihtiyaç duyup duymadıklarını düşünmüyor. Bir şey satın almadan önce kendinize gerçekten ihtiyacınız olup olmadığını sorun. Eski cihazınız iyi durumda olmasına rağmen yeni bir cihaz satın alıyorsanız, neden sadece yazılımı güncellemiyorsunuz? Ya da yenisini almak yerine eski dizüstü bilgisayarınızı onarabilirsiniz. Mantıklı bir tüketici olmak, e-atıklarınızı yönetirken doğru adımlar atmanızı sağlayacak.
3-Hasarlı elektronik cihazları geri dönüştürün
Satamayacağınız veya takas edemeyeceğiniz kırık elektronik cihazlarınız varsa, hasarlı elektroniklerinizi en yakın geri dönüşüm merkezine göndererek yine de dünyaya bir iyilik yapabilirsiniz. Birçok uzman, e-atıkları azaltmanın en iyi yolunun eski cihazları insanların çekmecelerinden ve garajlarından çıkarıp belirlenmiş geri dönüşüm merkezlerine götürmek olduğuna inandığından, e-atıklarınızı geri dönüştürmek önemlidir.
4-Bozuk cihazlarınızı onarmayı deneyin
Bazen bozuk bir elektronik yerine tamamen yeni bir cihaz almak cazip gelebilir, ancak bunu yapmak e-atıkınızı artırır. Elektronik atıklarınızı azaltmanın bir başka şık yolu da bozuk cihazlarınızı gerçekten onarmaktır.
Bunlar, kırık ekranları değiştirmekten bazen cihazınızın görünümünü yenilemek için yeni kapaklar satın almaya kadar değişebilir. Bozuk elektronikleri onarmak, onları daha uzun süre kullanmanızı sağlar ve eskisinin terk edilmesine yol açabilecek başka bir cihaz alma ihtiyacını ortadan kaldırır.
5-Eski cep telefonunuzu müzik veya GPS için kullanın
Çoğu insan her yıl telefon değiştiriyor. Çalışma masanızın çekmecesinde unutmak veya daha kötüsü çöpe atmak yerine, başka bir amaç için kullanmayı düşünün. Eski telefonlarınızı GPS cihazı veya müzik çalar olarak kullanabilirsiniz. Eski telefonlar evrensel uzaktan kumandalara dönüştürülebilir veya güvenlik kameralarını izlemek için kullanılabilir.
6-Elektronik cihazlarınızı düzenleyin
Çekmecelerde ve dolaplarda sakladığımız elektroniklerin sayısı göz önüne alındığında, evimizde hangi eşyaların olduğunu unutmamıza şaşmamalı. Yeni cihazlar satın almak yerine, gerçekten değiştirmeniz gerekip gerekmediğini görmek için mevcut cihazlarınızı düzenleyin. Örneğin, bir şarj cihazına ihtiyacınız olabilir, ancak tüm elektronik cihazlarınızı düzenledikten sonra, zaten kullanılmamış bir hafıza çubuğuna sahip olduğunuzu keşfedebilirsiniz.
7-Verilerinizi çevrimiçi olarak depolayın
Artık internette önemli miktarda veriyi kolayca depolayabiliyorken neden bunun için bir cihaz kullanasınız? Dropbox ve Google Drive (ücretsiz) gibi çevrimiçi olarak kullanılabilen birçok farklı bulut depolama türü vardır. Ücretli hizmetlerden bazıları, sizin için en iyi olanı görebilmeniz için 30 günlük ücretsiz bir deneme sağlıyor.
8-Elektronik malzemeler konusunda kendinizi eğitin
Cep telefonunuzu, bulaşık makinenizi veya dizüstü bilgisayarınızı üretmek için kullanılan hammaddeler hakkında araştırma yapın. Bazı hammaddelerin geri dönüştürülmesi kolaydır, bazıları ise değildir. Cihazlar ayrıca bir dizi toksik malzeme içerir. Kendinizi ne kadar çok eğitirseniz, uzun vadede çevreye zarar vermeyecek ürünleri o kadar iyi satın alabilirsiniz.
9-Kullanılmış cihazlarınızı bağışlayın
Kullanılmış elektronik cihazlarınızı sosyal programlara bağışlayın. Bu sayede aile içi şiddet mağdurlarından, çevre örgütlerine ve eğitim alamayan çocuklara kadar birçok derneğe katkı yapma fırsatınız olacak.
10-Pil imhası ile ilgili yasalarını bilin
Şarj edilebilir piller tehlikeli atıklar içerir, bu nedenle bazı ülkelerde bunları çöp kutusuna atmak yasa dışı sayılır. İyi haber şu ki, bu tür piller kolayca geri dönüştürülebilen kurşun, plastik ve metal içerir.
Ayrıca, cep telefonunu satmadan, bağışlamadan veya başkasına vermeden önce cihazın hafızasını silmeyi ve cep telefonunuzu fabrika ayarlarına sıfırlamayı unutmayın. Tükettiğimiz elektronikler konusunda daha dikkatli olmak ve e-atıkları azaltmada oynayabileceğimiz rol, gezegene yardım etmede uzun bir yol kat edebilir.
