Soru şu: “İnternette belli bir uygulamanın hızını nasıl artırırım?”
Quality of Service (Hizmet Kalitesi) olarak bilinen özellik, artık neredeyse tüm yönlendiricilerde yerini almış durumda. Bu özelliğin alametifarikası ise önceliklendirme yapması. Örneğin YouTube videolarının kalan internet trafiğine göre daha yüksek önceliğe ayarlanması, bir yandan dosya indirirken diğer yandan YouTube videolarını izlerken kesintiler olmasını önler. Hatta arka planda ne yaparsanız yapın, YouTube akışı zarar görmez.
Özellikle her yönlendiriciden birden fazla cihazın internete bağlanmasının son derece normal olduğu günümüzde, bu ayar ile internet kalitenizi ve “Genişbant internet temel bir haktır” kararı alan Birleşmiş Milletler’e göre yaşam kalitenizi de QoS ile artırabilirsiniz.
Başlıkta internet dedim ama bu özellik sadece internet ile değil, tüm ağ trafiği ile ilintili. Dolayısıyla tüm ağ servislerini önceliklendirmeye tabi tutabilirsiniz. Burada yapabileceklerinizi uygulama ve cihaz bazında seçebiliyor olmanız, ayar yapmayı da kolaylaştırıyor. Bir ağ uzmanı olmanıza gerek yok.
QoS ayarlarına girmeden önce bilmeniz gerekenler
Uygulamalar için uygulamanın iletişim için kullandığı port numarasını yani giriş ve çıkış kapısını öğrenmeniz şart. Belirli hizmetler için bunlar standart ve kolayca bulunabiliyor. Örneğin 80 numaralı kapıdan web trafiği, 21 numaralı kapıdan FTP trafiği geçiyor. Bazı uygulamalar ve yazılımlar bunu rastgele değişen, belirli aralıktaki (örneğin 660-663 arası gibi) ya da değiştirilebilir kapılardan yapıyor.
Bunun yanı sıra belirlediğiniz cihazların trafiğinin de öncelikli olmasını sağlayabilirsiniz. Bunun için de cihazın IP ya da bağlantı adaptörünün MAC ID bilgilerine ihtiyacınız olacak.
Peki QoS özelliğinde en iyi kullanım senaryosu nedir? Bunu da basitçe yanıtlamaya çalışacağım.
Hangi QoS uygulaması daha mantıklı?
Öncelikle içeri doğru trafiktense dışarı doğru trafikte önceliklendirme daha önemli ve daha yüksek verim sağlıyor. Bunun sebebi download yani indirme hızlarının yüksek, upload yani yükleme hızlarının ise düşük olması. Upload öncelikli bir internet bağlantısı ise birçok farklı alanda hayatınızı değiştirebilir.
Örneğin internetten oynadığınız oyunları düşünün. Her hareketinizin karşıya gecikmeli gitmesi tüm oyun keyfini kaçırabilir. Oysa önceliklendirme ile bu sinir bozucu durumu aşabilirsiniz. Benzer şekilde VoIP ya da video sohbet için de QoS’tan faydalanmak mümkün. Bunun dışında web gezintisi, BitTorrent ve P2P dosya indirme yazılımları için de kullanabilirsiniz.
Yönlendiricide QoS ayarları
QoS nasıl yapılır sorusunun cevabı ise aslında daha çok üreticinin hazırladığı belgelerde saklı. Zira her cihaz bu ayarı farklı bir yere konumlandırmış durumda, ancak standart bir ayar yolu izlemek gerekirse, ilk iş tarayınızı açın ve yönlendiricinizin yönetim paneline bağlanın. Giriş yaptıktan sonra QoS ayarını bulun. Daha sonra bir cihaz ya da program önceliklendirmesinden istediğinizi seçin ve öncelik düzeyini belirleyim. Yüksek öncelikliler, tahmin edileceği gibi trafik önceliği kazanır ve yönlendiriciye bu cihaz ya da internet kapısıyla ilgili bir istek geldiğinde, diğerlerinden önce işleme konur.
Son olarak TCP ve UDP farkından da bahsetmeden olmaz. İnternet trafiğinin de temelini oluşturan bu iki protokol, veri iletişimini sağlar. Konu QoS olunca, bu farkı ayırt edebilmek gerekiyor, zira UDP için 100 numaralı kapı yerine TCP için ayar yaparsanız, uygulamanız önceliklendirmeden faydalanamaz.
Aslında bu iki protokolün farkı, hata düzeltme ve alındı bilgisi vermekten geçiyor. TCP üzerinden bir veri gönderildiğinde karşı taraf veriyi hatasız biçimde aldığını doğrular. Bu bilgi gelene kadar da veri karşı tarafa gönderilmeye devam eder.
UDP ise daha çok gönder kurtul sistemidir diyebilirim. Veri gönderilir ama alındı raporu beklenmez. Örneğin YouTube, Netflix gibi video akışı uygulamalarında bu protokol kullanılır. Böylece, akıştaki kesinti yüzünden akış tamamen durmaz, devam eder, aksaklık ise hatalı veri ya da eksik veriden dolayı ekrana yansır.
