2022 Dünya Kupası, geçtiğimiz pazar günü Arjantin ve Fransa arasında oynanan final karşılaşması ile sona erdi. Birçok noktada farklı bir dünya kupası izlediğimizi söylemek mümkün. Normalde yaz aylarında oynanan bu turnuva, bu sefer kış ayında ve Orta Doğu ülkelerinden olan Katar’da düzenlendi. Hem Katar’ın yaptığı yatırım hem de farklı noktalarda çok konuşulan bu etkinlik, aynı zamanda teknoloji noktasında da önemli farklılıklar ve yenilikleri de beraberinde getirdi. Biz de bu yazımızda 2022 Katar Dünya Kupası’nda kullanılan 8 teknolojik yenilikten bahsediyoruz.
1- Yarı Otomatik Ofsayt Teknolojisi
Bu yeni teknoloji, Dünya Kupası’nın en çok dikkat çeken yeniliği idi. Maç sırasında ekranda üç boyutlu yapay çizimler ile ofsayt durumlarını mimimetrik olarak gördük. Bu sistem ilk defa bu organizasyonda kullanıldı ve adı “Yarı Otomatik Ofsayt Teknolojisi” olarak geçiyır. Bu teknoloji topu izlemek için stadyumun çatısının altına monte edilmiş 12 özel izleme kamerası ve her bir oyuncunun sahadaki tam konumunu saniyede 50 kez hesaplayan 29’a kadar veri noktası kullanıyor. Toplanan 29 veri noktası, ofsayt çağrıları yapmakla ilgili tüm uzuvları ve ekstremiteleri içeriyor. Böylece el, diz, omuz gibi uzuvların da ofsayt durumu tam olarak hesaplanabiliyor.
Bunun için sadece sensörler ve kameralar değil, aynı zamanda kullanılan top da özel üretildi. Dünya Kupası’na Adidas tarafından özel üretilen Al Rihla içerisinde özel bir çip ile IMU sensör, yani Atalet Ölçü Birimi barındırıyor. Bu çip saniyede 500 veri aktararak topa dokunduğu anı ve topun tam olarak bulunduğu noktayı iletiyor. Ve aynı zamanda topun ayaktan çıktığı an da anlık olarak belirlenebiliyor. Uzuv ve top izleme verilerini birleştiren ve yapay zeka uygulayan yeni teknoloji, top o anda ofsayt pozisyonunda olan bir hücum oyuncusu tarafından alındığında, VAR odası içindeki video maç görevlilerine otomatik bir ofsayt uyarısı sağlıyor. Bu tüm veriler 3 boyutlu bir animasyona saniyeler içerisinde dönüştürülerek ofsayt durumlarını kesin olarak VAR odasına ve hakemlere iletebiliyor. Böylece topun tam ayaktan çıktığı andaki tüm veri görülerek ofsayt verisi iletilebiliyor.
Tabii işin bir diğer yanı ise günümüzde otomobilleri bile şarj ettiğimiz dünyada şarj edilen cihazlar arasında futbol topu da eklenmiş oldu.
2- Video Yardımcı Hakem (VAR)
Türkiye’de de kullanılan ve fazlasıyla tartışma konusu da olan VAR sistemi, hakemlerin saha içerisinde göremediği pozisyonlara yardımcı olan ve 2018 yılından bu yana artık neredeyse tüm profesyonel karşılaşmalarda kullanılan bir sistem. Ancak Dünya Kupası’nda biraz daha gelişmiş bir VAR sistemi mevcut. Toplamda 42 yayın kamerası ile izlenen maçlarda bu kameralın 8’i süper yavaş çekim kapasitesinde olduğu belirtiliyor. Aynı zamanda VAR sistemi biraz önce bahsettiğimiz Yarı Otomatik Ofsayt Teknolojisindeki verilerden de faydalanacak. VAR odası, resmi FIFA yayınında kullanılan tüm kameralara anlık olarak erişebilir yapıda olacak. Ancak farklı ülkelerin kameraları buna dahil olmayacak.
VAR odası ekibi 1 ana VAR odası hakemi ve 3 asistan ile yönetilecek.Bu ekibe üç kamera operatörü de sistemin kullanılmasında yardımcı olacak.
3- FIFA Oyuncu Uygulaması
FIFA tarafından geliştirilen ve futbolcuların kendi performanslarını akıllı telefonlarından takip edebileceği bir sistem olarak geliştirilen FIFA Player App, her oyuncu FIFPRO dataları ile kendi performansını takip etmesi için geliştirildi. Bu sistemde gelişmiş futbol metrikleri, fiziksel performans verileri gibi detaylar yer alacak. Statlardaki kamera ve ölçüm cihazlarından toplanan veriler ile oyuncu hangi noktalarda daha fazla durduğunu, bazı anlardaki hızları ve 25 km/sa hızından daha hızlı hareket ettiği anları ve bölgeleri görebilecek.
Böylece teknik direktör ve takımların kendi içlerindeki durumları dışında her bir oyuncu da kendi verilerini takip ederek hatalarını ve geliştirmesi gereken noktalarını bu uygulama vasıtasıyla görebilecek.
4- Gol Çizgisi Teknolojisi
2014 yılından itibaren kullanılan bu teknoloji, özellikle direkte seken, çizgiden çıkarılan toplarda topun çizgiyi geçip geçmediğini aktarıyor. 14 adet yüksek hızlı kameralar ile izlenen kale çizgisi, bu özel kameralar ile 3 boyutlu olarak izleniyor.
5- Futbol Veri Ekosistemi
Tüm maçlarda toplanan verilerin tutulduğu bu ekosistemde takımlar, medya mensupları, yayıncı kuruluşlar ve organizasyon ekibi için hazırlanan veriler gözüküyor. Bu veri havuzunda örneğin takımlar kendi oyuncularının sahadaki etkin durumlarını ve taktiklerini görebilirken, yayıncı kuruluş ve basın tarafı ise metriklere ve maçtaki önemli verilere anlık olarak erişebiliyor. Örneğin maçta spikerin bahsettiği veriler de bu havuzdan alınan veriler oluyor. Her maç anında bir konuşmacı ve bir yazar tarafından da girilen veriler yer alıyor. Konuşmacı maçtaki her olayı basit bir dil ile yorumsuz olarak aktarırken, yazar da bunu metin olarak bu sisteme işliyor. Bunu işin canlı anlatım kısmı olarak düşünebiliriz.
Bu havuzda anlık olarak X-Y kordinatları ile oyuncuların, topun ve hakemin konumu da işleniyor ve anlık olarak tıpkı FM/CM oyunlarındaki gibi konumlar görülebiliyor. Sadece konum değil, mesafe ve hız bilgileri de bu sistemde aktarılıyor.
6- Gelişmiş Futbol Zeka Sistemi
Gelişmiş futbol zekası sistemi özellikle Katar’dan uzakta maçları takip eden futbolseverlerin televizyon ve çevrimiçi platformlar üzerinden takip ettiği bu heyecanı daha verimli sunmak için oluşturulmuş.
Ekranda sunulan bilgi ve verileri daha interaktif hale getiren sistemde;
- Topa sahip olma
- Topu geri alma
- Atak bilgileri
- Topa baskı
- Gol beklentisi
- Takım dizilişi
- Oyun fazları
- Defans Çizgisi
- Ceza sahasına sarkma
başta olmak üzere birçok veri işlenerek sunuluyor. Ekranda gördüğümüz klasik veriler dışında inografik veriler bu zeka sistemi tarafından an be an üretilerek ekranlara aktarıldı.
7- Gelişmiş Stadyum Soğutma Sistemi
Dünya Kupası’nın oynanacak 8 stadından 7’sinde gelişmiş bir klima sistemi yer alıyor. Özellikle Katar’ın Kasım-Aralık ayında bile oldukça sıcak olması neticesinde geliştirilen bu sistem ile stadın her noktası ayarlanan derecede soğutulabiliyor. Bu oyuncular, hakemler ve taraftarlar için de aynı orada sağlanabiliyor. Stad organizasyon sırasında dışarıdan daha serin, ancak insan sağlığı açısından da ideal yapıda ayarlanmış. Sadece Stadyum 974’te bulunmayan bu teknoloji söz konusu stadın denize yakın olması neticesinde böyle bir sisteme gerekmediği için kullanılmıyor.
8- Stadyum 974, “Dünyanın İlk Modüler Stadı”
Stadyum 974, adını Katar’ın telefon kodundan alsa de tasarımsal olarak bir ilki barındırıyor. İnşası tamamen konteynerler ve modüler çelik parçalardan oluşan bu stadyumda kullanılan konteyner sayısı da 974 olduğunu belirtelim. Stad modüler yapıda olduğu için tamamen değiştirilebilir, genişletilebilir ya da sökülebilir yapıda olmasıyla dünya kupasında kullanılan stadlar arasında bir ilki başarıyor.
